काठमाडौं । भारत र पाकिस्तान चार दिनको कडा द्वन्द्वपछि युद्धविराम गर्न सहमत भएका छन् । दुवै देशले एकअर्काविरुद्ध सैन्य कारबाही रोक्न सहमति जनाएका हुन्। अमेरिकाले यो युद्धविराममा मध्यस्थता गरेको दाबी गरेको छ।
अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गर्दै भनेका छन् ‘संयुक्त राज्य अमेरिकाको मध्यस्थतामा लामो समयसम्मको वार्तापछि, म यो घोषणा गर्न पाउँदा खुसी छु कि भारत र पाकिस्तान पूर्ण र तत्काल युद्धविराममा सहमत भएका छन् ।’
युद्धविरामको घोषणा हुनुभन्दा केही घण्टा अघिसम्म दुवै देशले एकअर्कामाथि आक्रमण गरिरहेका थिए । दुवै देश आणविक हतियारले सुसज्जित छन्। शुक्रबार राति पाकिस्तान र भारत दुवैले एकअर्काको वायुसेना अड्डाहरूलाई निशाना बनाएको र क्षति पुर्याएको दाबी गरेका थिए ।
२२ अप्रिलमा पहलगाममा भएको आक्रमणको बदलामा, ६(७ मे को रातमा पाकिस्तानभित्र धेरै ठाउँहरूमा भारतले आक्रमणहरू गरिएको थियो । यसपछि दुई देशबीच तनाव बढ्यो र उनीहरूले एकअर्कामाथि ड्रोनबाट आक्रमण गरे । दुवैले एकअर्काको ड्रोन र मिसाइल खसालेको दाबी गरेका छन् ।
नियन्त्रण रेखामा भारत र पाकिस्तानबीच भारी गोलाबारी पनि भएको थियो । शनिबार बिहान पाकिस्तानले भारतले आफ्ना तीन सैन्य हवाई अड्डाहरूमा क्षति पुर्याएको दाबी गरेको छ । भारतले पनि पाकिस्तानी हवाई अड्डाहरूमा सटीक हमला गरेको पुष्टि गरेको थियो ।
शनिबार बिहान जम्मू र श्रीनगरलगायत भारतका धेरै शहरहरूमा विस्फोटको आवाज सुनिएको थियो । पाकिस्तानले भारतविरुद्ध अपरेशन बुन्यान अल मार्सूसु शुरू गरेको थियो । तर, शनिबार साँझसम्ममा दुवै देशले सबै प्रकारका सैन्य कारबाही रोक्ने घोषणा गरेका हुन् ।
बीबीसी हिन्दीका अनुसार दुवै देश लडाईं जारी राख्न चाहँदैनन् र यो उनीहरूको हितमा पनि छैन । अब युद्धविराम कार्यान्वयन कसरी हुन्छ भन्ने प्रश्न छ । अमेरिकाको मध्यस्थतामा भएको यो युद्धविराम टिक्ने रक्षाविद्हरू विश्वास गर्छन्।
अमेरिका दुवैका लागि महत्त्वपूर्ण भएकोले दुवै देश सहमत भएका छन् । मे १२ मा थप वार्ता हुँदा स्थिति अझ स्पष्ट हुनेछ । भारतले आतंकवाद विरुद्धको आफ्नो कडा अडानमा सम्झौता नगर्ने बताएको छ ।
अप्रिल २३ मा सुरक्षा मामिलामा भएको मन्त्रिपरिषद्को बैठकमा भारतले पाकिस्तानसँगको सिन्धु जल सन्धि तत्काल प्रभावबाट निलम्बन गर्ने, पाकिस्तानसँग कूटनीतिक सम्बन्ध सीमित गर्ने, पाकिस्तानी नागरिकहरूको भिसा रद्द गर्ने जस्ता कडा निर्णयहरू गरेको थियो ।
प्रतिक्रियामा पाकिस्तानले शिमला सम्झौतासहित सबै द्विपक्षीय सम्झौताहरू निलम्बनको घोषणा गरेको थियो । पछि दुवै देशले एकअर्काको विमानका लागि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका थिए ।
बढ्दो तनावबीच भारतका जलस्रोत मन्त्रीले नदीहरूबाट पाकिस्तानमा एक थोपा पानी पनि बग्न नदिने बताएका थिए। पाकिस्तानले सिन्धु जल सन्धिको निलम्बनलाई गैरकानूनी भनेको थियो र पानी रोक्ने वा मोड्ने कामलाई ुयुद्धको कार्यु भनेको थियो।
भारतले मे ६ र ७ को मध्यरातमा अपरेशन सिन्दूर अन्तर्गत पाकिस्तान र पाकिस्तान प्रशासित कश्मीरका धेरै ठाउँमा आक्रमण गरेको थियो । पाकिस्तानले यस आक्रमणमा ठूलो क्षति र धेरै मृत्यु भएको स्वीकार गरेको थियो ।
अतिवादी संगठन जैश एमोहम्मदले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै बहावलपुर आक्रमणमा संगठनका प्रमुख मसूद अजहरका परिवारका १० सदस्य र चार नजिकका सहयोगी मारिएको बताएको थियो।
मे ७ देखि, पाकिस्तानले जम्मू कश्मीरको नियन्त्रण रेखामा गोलाबारी बढाएको थियो र भारतले गोलाबारीबाट आफ्ना १६ जना नागरिकको मृत्यु भएको र धेरै घाइते भएको बताएको छ।
मे ८ को रात, सीमावर्ती क्षेत्रमा भारी गोलाबारीका बीचमा मानिसहरूले रात बिताएका थिए । पाकिस्तानसँग जोडिएको भारतीय सीमावर्ती क्षेत्रमा रातमा साइरन बज्यो र व्यापक रूपमा अन्धकार भएको थियो ।
मे ९ मा भारतीय विदेश मन्त्रालयले गरेको प्रेस ब्रिफिङमा कर्नेल सोफिया कुरेशीले मे ८ को राति पाकिस्तानले ३०० देखि ४०० ड्रोन प्रयोग गरेर भारतको सैन्य पूर्वाधारलाई निशाना बनाएको बताएकी थिइन् ।
मे १० मा, भारतीय विदेश मन्त्रालयले गरेको प्रेस ब्रिफिङमा पाकिस्तानले भारतीय सैन्य हवाई अड्डाहरूमा उच्च गतिको क्षेप्यास्त्रले आक्रमण गरेको दाबी गरिएको थियो। अर्कोतर्फ, पाकिस्तानले भारतमाथि आफ्नो सैन्य हवाई अड्डाहरूमा हवाई हमला गरेको आरोप लगाएको थियो ।
दुई देशबीच बढ्दो द्वन्द्व नियन्त्रण बाहिर जाने खतरा बढ्दै जाँदा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कूटनीतिक प्रयासहरू पनि तीव्र भएका थिए ।
पाकिस्तानले भारतले आफ्ना तीन सैन्य हवाई अड्डाहरूलाई निशाना बनाएको आरोप लगाएको थियो। पाकिस्तानले निशाना बनाएको दाबी गरेको सैन्य एयरबेसमध्ये एउटा रावलपिंडीमा रहेको नूर खान थियो, जुन पाकिस्तानको राजधानी इस्लामाबादबाट १० किलोमिटर टाढा छ। यद्यपि, भारतले यी दाबीहरूमा अहिलेसम्म कुनै टिप्पणी गरेको छैन।
एक समय यस्तो लाग्थ्यो कि स्थिति बिग्रँदै गइरहेको छ तर यसैबीच शनिबार भारतीय समय अनुसार साँझ ५स्३० बजे अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको सामाजिक सञ्जाल पोस्ट आयो जसमा भारत र पाकिस्तानबीच युद्धविरामको बारेमा जानकारी दिइएको थियो। यसको लगत्तै, विदेशमन्त्री मार्को रुबियो, पाकिस्तानका उपप्रधानमन्त्री इशाक दार र भारतको विदेश मन्त्रालयले यो खबरको पुष्टि गरे।
यद्यपि, युद्धविरामको घोषणा गर्दा भारतीय सेनाले भन्यो, ुसेना युद्धविरामको सम्बन्धमा भएको सम्झौताको पालना गर्नेछ, तर सेना भारतको सार्वभौमसत्ता कायम राख्न ुसतर्कु रहनेछ।ु
शनिबार साँझ ५ बजेदेखि लागू भएको युद्धविरामको ३ घण्टापछि पाकिस्तानले सम्झौता तोडेको आरोप लगाएको छ । जम्मू कश्मीर, गुजरात, राजस्थान र पञ्जाबमा ड्रोन आक्रमणहरू गरिएको भारतीय सञ्चार माध्यमहरूले जनाएका छन् । जसलाई भारतीय सेनाले विफल पारेको समाचारमा उल्लेख छ । यो जानकारी विदेश सचिव विक्रम मिश्रीले राति ११ बजे पत्रकार सम्मेलनमा दिएका हुन्।
जम्मू कश्मीरको राजौरी, अखनूर, पुंछ, नौशेरा, श्रीनगर, उधमपुर, आरएस पुरा र साम्बामा गोलाबारी र ड्रोन आक्रमणहरू भए। गोलीबारीपछि जम्मू कश्मीर, राजस्थान, पञ्जाब र गुजरातका सीमावर्ती जिल्लाहरूमा ब्ल्याकआउट गरिएको थियो।
अप्रिल २२ देखि मे १० सम्म पाकिस्तानी गोलीबारीमा भारतका ५ सैनिकको ज्यान गएको छ । ६० सैनिक घाइते भएका छन् । एकै समयमा २५ जना सर्वसाधारणको मृत्यु भएको छ र ५० भन्दा बढी घाइते भएका छन् ।